روسيه و چين؛ افزايش تعامل در سايه تنش با غرب

اقتصاد؛ مبناي تعامل

در سه ماهه اول سال 2014، بازرگاني روسيه و چين پويايي مثبت داشته است. در خاتمه دوره سه ماهه تا مارس سالجاري حجم بازرگاني 2/2 درصد رشد کرده و به 6/21 ميليارد دلار بالغ شده است. صادرات روسيه در چين به 4/9 ميليارد دلار (9/7 درصد رشد) و واردات از چين به 2/12 درصد رسيده است و به نظر مي رسد دو کشور از عزمي جدي براي رساندن حجم بازرگاني به 100 ميليارد دلار در سال 2015 داشته باشند. اين در حاليست که روسيه و چين در نظر دارند 40 سند مشترک همکاري امضا کنند.

همچنين اخيرا وزراي بازرگاني دو کشور که در چارچوب ملاقات وزراي بازرگاني سازمان همکاري‌هاي اقتصادي آسيا- اقيانوسيه مذاکره مي کردند، از طراحي و راه انداختن سه مکانيسم جديد تعامل خبر دادند.

مکانيسم اول، ساخت کارگروه مشترک سطح بالا در مورد پروژه‌هاي راهبردي همکاري فضايي روسيه و چين است. طرف روس پيشنهاد کرده فهرست پروژه‌هاي مربوط با استفاده از توان ترانزيتي روسيه، تعامل در حوزه سيستم‌هاي راهنما و همکاري در صنايع آلومينيوم وارد اين فهرست شود.

مکانيسم دوم به تأسيس کميته سرمايه گذاري روسيه و چين ارتباط دارد. بر اين اساس قرار است سرمايه گذاري هاي متقابل به نقطه رشد جديد اقتصاد روسيه و چين تبديل ‌شود. به نحوي که اجراي پروژه‌هاي در دست بررسي به 7 برابر شدن حجم سرمايه گذاريهاي مستقيم چين در اقتصاد روسيه تا سال 2020 منجر شود.

مکانيسم سوم با فعال سازي همکاري در خاور دور روسيه ارتباط دارد. بر اين اساس شرکت هاي چيني مي‌توانند در زمين هاي سرمايه گذاري، واگذاري وام، پيمانکاري، و همچنين شرکت در پروژه هاي مختلف وارد فضاي اقتصادي روسيه شوند. علاوه بر اين امکان فعاليت و مديريت حوزه‌هاي اقتصادي ويژه در دست تأسيس در خاور دور توسط کمپاني‌هاي چيني نيز فراهم شده است.

همکاري هاي امنيتي

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و از میان رفتن تنش های ایدئولوژیکی بین پکن و مسکو، روابط روسیه و چین را می توان در ذیل پیمان شانگهای و اهداف اصلی این پیمان جست وجو کرد. مطابق با منشور سازمان همکاری شانگهای و بیانیه تاسیس این سازمان، تقویت اعتماد دوجانبه و حس دوستی و همسایگی مناسب میان دولت های عضو، توسعه همکاری موثر در امور سیاسی، اقتصادی، بازرگانی، علم و تکنولوژی، فرهنگ، آموزش، انرژی، حمل و نقل، حفاظت از محیط زیست و سایر حوزه ها، همکاری با یکدیگر برای حفظ صلح منطقه ای، امنیت و ثبات و تشویق ایجاد یک نظم سیاسی و اقتصادی بین المللی جدید که ترسیم کننده دموکراسی، عدالت و عقلانیت باشد، ازجمله اهداف اصلی این پیمان محسوب می شود.

ورود روسیه به سازمان همکاری شانگهای نتیجه طبیعی مذاکرات چین و روسیه در مورد مسائل مرزی و ایجاد اعتماد در زمینه امور نظامی در مناطق مرزی و بسط همکاری استراتیک میان دو کشور بود. در واقع مساله امنیت در مناطق مرزی، زمزمه های جدایی طلبی برخی نواحی، نفوذ تدریجی امریکا در منطقه، حضور افراطیون مذهبی در آسیای مرکزی، مقابله با قاچاق مواد مخدر، کالا و تسلیحات ازجمله علایق روسیه برای حضور در سازمان همکاری شانگهای و نزدیکی بیشتر به چین بود.

برای چین نیز مسائل امنیتی همچون تضمین تمامیت ارضی و وحدت ملی، مبارزه با احساسات قومی گرایی و ایجاد ثبات در مناطق شمال شرقی و تحکیم امنیت در مناطق مرزی و ایجاد محیط مساعد در اطراف، به همراه منافع و ملاحظات اقتصادی، تامین انرژی و رد یکجانبه گرایی امریکا در صدر مناسبات این کشور با روسیه قرار دارد.

نقطه مشترک در روابط روسیه و چین را می توان در مسائل امنیتی و حضور روزافزون ایالات متحده در آسیای مرکزی جست وجو کرد. در واقع اتخاذ سیاست یکجانبه گرایی از سوی دولتمردان کاخ سفید و عدم لحاظ کردن منافع دیگر کشورها در منطقه، روابط روسیه و چین را نیز تحت الشعاع خود قرار داده است. از این رو روسیه و چین، ضمن مخالفت با سیاست های یکجانبه گرایانه امریکا خواهان چند قطبی شدن و اتخاذ سیاست های چند جانبه گرا هستند.