جوان آنلاین: مساحت چهارمحال و بختیاری یک میلیون و ۶۴۰ هزار هکتار است که تاکنون مطالعات تفصیلی و اجرایی آبخیزداری در سطح ۸۳۰ هزار هکتار آن معادل ۵۱ درصد مساحت استان انجام شده است. ۸۲ درصد از مساحت چهارمحال و بختیاری را عرصه‌های منابع طبیعی تشکیل می‌دهد که ۲۰ درصد آن جنگل و ۶۲ درصد مراتع است. با توجه به شرایط توپوگرافی از جمله میانگین شیب بالای اراضی، مقدار بارش و نرخ فرسایش ۷/۱۶ تن در هکتار در سال که از میانگین کشور بالاتر است، ضرورت‌اجرای عملیات آبخیزداری در چهارمحال و بختیاری را افزایش می‌دهد. آن‌طور که معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری اعلام کرده، از حدود ۸ میلیون مترمکعب کل حجم سیلاب تولید شده از بارش‌های فروردین ماه سال جاری در حوضه‌هایی که عملیات آبخیزداری در آن انجام شده است، حدود یک میلیون و ۲۲۵ هزار مترمکعب آن توسط اقدامات آبخیزداری کنترل و مابقی راهی سد‌های مخزنی استان شده است.
چهارمحال و بختیاری استانی سرسبز، دارای مراتع و جنگل‌های زیادی است. ۸۲ درصد از مساحت این استان را عرصه‌های منابع طبیعی تشکیل می‌دهد که ۲۰ درصد آن جنگل و ۶۲ درصد نیز مراتع است، اما سیل‌خیز بودن حوضه‌های آبخیز در این استان و سابقه وقوع سیلاب در بیشتر نقاط آن موجب شده است هر سال خسارات زیادی به مناطق مختلف چهارمحال و بختیاری تحمیل شود. در این میان برخی مناطق واقع در شهرستان‌های اردل، لردگان و کوهرنگ به دلیل بالا بودن میزان بارش‌ها و همچنین توپوگرافی خشن، پتانسیل سیل‌خیزی بیشتری نسبت به سایر مناطق دارند و ضرورت اجرای عملیات آبخیزداری در این مناطق بسیار بالاست. بر همین اساس، معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با اشاره به سیلاب اول فروردین سال جاری می‌گوید: «از حدود ۸میلیون مترمکعب کل حجم سیلاب تولید شده در حوضه‌هایی که عملیات آبخیزداری در آن انجام شده است، حدود یک میلیون و ۲۲۵ هزار مترمکعب آن از سوی اقدامات آبخیزداری کنترل و مابقی راهی سد‌های مخزنی استان شد.»
روح‌الله کریمیان با اشاره به اینکه تا اسفند پارسال هیچ بارش مؤثری که منجر به ایجاد رواناب قابل ملاحظه شود، در چهارمحال و بختیاری به ثبت نرسیده بود، ادامه می‌دهد: «سامانه بارشی اول فروردین ماه تنها سامانه بارشی مؤثر سال آبی جاری (۱۴۰۳- ۱۴۰۲) در این استان بود که بیشتر حوضه‌های آبخیز شهرستان‌های کوهرنگ، لردگان، خانمیرزا و فلارد را تحت تأثیر قرار داد.» به گفته این محصول، در سایر حوضه‌ها که بارش کمتر بود این سامانه منجر به سیلاب نشد و بیشتر این بارش‌ها در خاک نفوذ کرد و تأثیر خود را در چشمه‌ها و قنوات نشان داد.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری تصریح می‌کند: «از این میزان رواناب کنترل شده حدود ۱۶۰ هزار مترمکعب به سفره‌های آب‌های زیرزمینی نفوذ کرد و موجب تغذیه آبخوان شد که این اتفاق در زمان بحران آبی و خشکسالی می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد.»
کریمیان هدف اصلی از احداث سازه‌های آبخیزداری را کنترل فرسایش و رسوب عنوان می‌کند و می‌گوید: «به طور معمول بیش از ۳۰۰ سال زمان برای ایجاد هر یک سانتی‌متر خاک نیاز است، در حالی که با کنترل فرسایش، کنترل سیلاب و طولانی کردن زمان خروج سیلاب از حوضه با سازه‌های آبخیزداری می‌توان از خاک که بستر توسعه در بخش‌های مختلف کشاورزی و صنعتی است، حفاظت کرد.»
وی کنترل بخشی از رسوبات در پشت سازه‌های آبخیزداری و جلوگیری از ورود به سد‌های مخزنی را از دیگر مزایای این سازه‌ها عنوان کرد.
کمک دولت برای طرح‌های آبخیزداری
با نگاه ویژه و همت دولت سیزدهم در مدت دو سال گذشته ۷۲۰میلیارد ریال اعتبار برای اجرای پروژه‌های آبخیزداری چهارمحال و بختیاری هزینه شده است. در همین راستا معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با اشاره به تصویب ۲ هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای آبخیزداری از محل اعتبارات سفر استانی رئیس‌جمهور به این استان که باید در مدت سه سال هزینه شود، می‌گوید: «از این میزان اعتبار۴۰۰ میلیارد ریال مربوط به سال ۱۴۰۱ و از محل اعتبارات سفر رئیس‌جمهور، اعتبارات استانی و محرومیت‌زدایی و ۳۲۰ میلیارد ریال نیز مربوط به اعتبارات سال ۱۴۰۰ است.»
به گفته کریمیان، با این میزان اعتبار هفت سازه خاکی با حجم عملیات ۲۵ هزار و ۲۰۰ مترمکعب، ۱۵۰ بند سنگی ملاتی به حجم ۲۸ هزار و ۵۷۳ مترمکعب، ۴۴ بند سنگی گابیونی به حجم ۲ هزار و ۴۶۴ متر مکعب، ۱۲ مورد بند خشکه چینی به حجم ۲۲۵ مترمکعب، یک مورد زهکش در اراضی لغزشی به حجم عملیات هزار و ۵۶۵ مترمکعب و عملیات مسیل‌سازی و اجرای دیوار ساحلی به طول هزار و ۳۰۰ متر و حجم ۲۳ هزار و ۵۷۰ مترمکعب روی رودخانه فصلی دهنو در شهرستان کوهرنگ اجرا شده است.
وی می‌افزاید: «این استان با توجه به اینکه تنها یک درصد مساحت کشور را شامل می‌شود ولی بیش از ۱۰ درصد منابع آبی کشور را تولید و تأمین می‌کند با این وجود سهم آن از اعتبارات آبخیزداری متناسب با جمعیت و مساحت استان تنها یک درصد بوده است. این در حالی است که ضرورت دارد سهم استان از محل منابع اعتباری متناسب با نقش و اهمیت آن در تأمین منابع آبی، شرایط توپوگرافی و اقلیمی و همچنین بحران‌هایی، چون فرسایش خاک اختصاص یابد.»
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری می‌گوید: «بر این اساس مسئله و چالش مهم در بخش آبخیزداری چهارمحال و بختیاری توزیع، تصویب و تخصیص اعتبار است که باید براساس عوامل (فاکتورهای) مرتبط با مسائل منابع طبیعی به خصوص اهمیت آب و خاک باشد نه اینکه براساس توزیع جمعیت و مساحت استان انجام شود.»
کریمیان با بیان اینکه حوضه‌های آبخیز استان تأمین کننده آب چندین سد مخزنی مهم کشور از جمله سد‌های متعدد واقع بر رودخانه کارون و سد زاینده‌رود و سد‌های در دست احداث است، ادامه می‌دهد: «اگر به پروژه‌های آبخیز استان با توجه به نرخ فرسایش و تولید رسوب اهمیت داده نشود، خاک حوضه‌های آبخیز تخریب و تبدیل به رسوب می‌شود و افزون بر تضعیف پوشش گیاهی و بروز سایر معضلات مرتبط با خاک، حجم مفیدی از مخازن سد‌های مخزنی استان که باید به آب اختصاص داده شود با خاک و رسوب پر شده که در عمل این رسوبات قابل استحصال نیستند.» به گفته این مسئول، از مساحت یک میلیون و ۶۴۰ هزار هکتاری این استان، تاکنون حدود ۵۱ درصد آن تحت مطالعات تفصیلی و اجرایی آبخیزداری قرار گرفته که سطحی نزدیک به ۸۳۰ هزار هکتار را در بر می‌گیرد.
