جوان آنلاین: مسئله سبوس‌گیری از آرد، سلامت ایرانیان را قربانی خود کرده‌است. مافیای آرد، پشت پرده این ماجراست. بررسی‌ها نشان می‌دهد با حذف روند سبوس‌گیری از آرد، سلامت جامعه ایرانی در موارد بسیاری بازمی‌گردد، اما منفعت‌طلبی‌های گسترده در این رابطه اجازه نمی‌دهد جامعه ایرانی سالم زندگی کند. استان اراک در این رابطه اقداماتی انجام داده و نتایج مثبت زیادی حاصل شده‌است. خبرگزاری تسنیم در این رابطه، میزگردی با حضور غلامرضا ملکی، مدیر کل غله و خدمات بازرگانی استان مرکزی، امین جلال‌منش، مشاور استاندار مرکزی و عارف بهمنی، مدیر عامل کارخانه تولید آرد کامل در استان مرکزی تشکیل داده‌است. گزارشی که در ادامه می‌آید، خلاصه این میزگرد است.
نان کامل، یکی از مهم‌ترین منابع دریافت فیبر است و پایین بودن میزان مصرف فیبر خطر ابتلا به پرفشاری خون، دیابت و سرطان‌ها را افزایش می‌دهد، اما براساس اعلام اسماعیل‌زاده، مدیر کل دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت متأسفانه در زمان حاضر میزان دریافت فیبر در کشورمان ۱۳ گرم در روز است، اما میزان توصیه‌شده مصرف فیبر ۲۸ گرم است، بنابراین ایرانی‌ها حدوداً نصف استاندارد جهانی فیبر مصرف می‌کنند! این اظهارات نشانگر این است که اجرای برنامه نان کامل اهمیت ویژه‌ای در سلامتی مردم دارد، اما چند مانع و چالش بر سر راه تولید نان کامل و «ممانعت از سبوس‌گیری در کارخانه‌های تولید آرد» کشورمان وجود دارد.
امین جلال منش، مشاور استاندار مرکزی در این خصوص می‌گوید: ما مدت‌ها روی این موضوع کار می‌کردیم که مسؤلان مربوطه را مجاب کنیم که مسئله اهمیت تولید آرد کامل سبوسدار و پخت نان کامل را بپذیرند؛ برخی افراد با تبلیغات سوء در فضای مجازی، آرد کامل را به‌عنوان آرد سمی معرفی کرده بودند!
وی تصریح می‌کند: از سوی دیگر خواسته بخشی از مردم نیز استفاده از نان کامل بود و ما برای اینکه این نیاز مردم را اجابت کنیم، اقدام به راه‌اندازی کارخانه تولید آرد کامل در استان مرکزی کردیم. برای ترویج بیشتر آن نیز از عروسکهایی برای تبلیغ آرد کامل استفاده شد و سفره صبحانه با نان کامل برای دانش‌آموزان تدارک دیده شد.
بیشترین میزان سبوس‌گیری در آرد سنگک
جلال‌منش می‌گوید: در ابتدا کارخانه تولید آرد کامل در اراک در شهر آشتیان راه‌اندازی شد و در ابتدا سه نانوایی در اراک، آرد کامل استفاده می‌کردند و از سال ۹۸ تولید نان کامل کلید خورد؛ نهضت احیای نان کامل با دستور استاندار در اراک شکل گرفت. در ادامه و در مرحله اول در استان مرکزی ۶۰ نانوایی را پای کار پخت نان کامل با آرد سبوسدار آوردیم و خباز‌های داوطلب حاضر شدند که نان کامل پخت کنند.
وی تصریح می‌کند: برای مشوق نیز یک‌سری امتیاز‌هایی برای نانوایی‌هایی‌که در این طرح مشارکت داشتند، در نظر گرفتیم؛ یک تفاوت ما با سایر استان‌ها این بود که آرد کامل را برای نانوایی‌های مشارکت‌کننده در این طرح با همان قیمت یارانه‌ای توزیع کردیم، اما قیمت نان کامل پخت‌شده در این نانوایی‌ها را تا ۱۰ تا ۱۵ درصد بیشتر در نظر گرفتیم.
جلال منش معتقد است: در استاندارد جدید، آرد کامل به آردی گفته می‌شود که از تمام بخش‌های دانه گندم تولید می‌شود و سبوس‌گیری آن بین ۲ تا ۶ درصد است البته ما معتقدیم که حداکثر میزان سبوس‌گیری باید ۴ درصد باشد.
مشاور استاندار مرکزی می‌گوید: یکی از گلوگاه‌های مفقوده برای تولید نان کامل استاندارد، آرد کامل بوده‌است. طی جلسه‌ای با سازمان ملی استاندارد، استاندارد سبوس‌گیری تغییر کرد و ویرایش هفتم این استاندارد کلید خورده‌است.
وی تصریح می‌کند: در استاندارد قبلی، سبوس‌گیری ۷ تا ۱۲ درصد بود! پرسبوس‌ترین آرد نیز مربوط به سنگک بود که ۵/۶ تا ۵/۱۲ درصد سبوس‌گیری می‌شد در حالی که حداکثر باید ۷ درصد سبوس‌گیری شود؛ آرد بالای ۷ درصد به‌نوعی «آرد سفید» محسوب می‌شود. با توجه به تعیین بازه برای میزان سبوس‌گیری، مسئولان مربوطه در استان‌ها می‌توانند در میزان سبوس‌گیری دخل و تصرف کنند و در جریان بازرسی‌ها نیز آزمایشات لازم، انجام و میزان سبوس‌گیری مشخص می‌شود.
مشاور استاندار مرکزی می‌گوید: با توجه به تعیین بازه برای میزان سبوس‌گیری، مسئولان مربوطه در استان‌ها می‌توانند در میزان سبوس‌گیری دخل و تصرف کنند و در جریان بازرسی‌ها نیز آزمایشات لازم، انجام و میزان سبوس‌گیری مشخص می‌شود.
وی می‌گوید: ما گندم کیفی، نانوایی کامل و نان کامل را از نظر زیرساختی و شاطر تعریف کردیم و اگر یک نانوایی همه این فاکتور‌های را کسب کند می‌تواند نشان «نانوایی کامل» را دریافت کند و مشمول مشوق‌های زیادی خواهد شد؛ این مشوق‌ها نیز تصویب خواهد شد تا نانوایی‌ها از نظر کیفیت نان کامل ارزیابی شوند.
جلال منش تصریح می‌کند: یک بحث مهم دیگر نیز تولید گندم کیفی و استفاده از گندم‌هایی است که ضایعات زیادی نداشته باشند؛ کارخانجات آرد به‌طور میانگین حدود ۸ تا ۹ درصد نیز ضایعات خاک و کاه دارند که این موضوع نیز باعث زیان‌دهی کارخانه می‌شود؛ یعنی تمام کیسه‌های گندمی که خریداری می‌شوند، حاوی گندم خالص نیست و ضایعاتی دارد؛ بخشی از این ضایعات حین برداشت گندم به‌طور طبیعی وارد این کیسه‌ها می‌شود، اما گاهی نیز دلال‌ها برای افزایش وزن کیسه‌های گندم و خاک را به آن اضافه می‌کنند! ما موانع تولید گندم کیفی را شناسایی و راهکار‌های آن را نیز مشخص کرده‌ایم.
وی به راهکار برون‌رفت از این وضعیت اشاره می‌کند و می‌گوید: تا زمانی که در حوزه کشاورزی، صنعت و تولید نان، زنجیره مدیریتی خوب و منسجمی ایجاد نشود، این مشکلات وجود خواهد داشت و اگر از مزرعه تا سفره خط‌مشی مشخص و سیاست‌های درستی اتخاذ شود، بسیاری از این مشکلات برطرف خواهد شد.
وضعیت نامطلوب نان در ایران، محصول تقلید غلط از بیگانگان
غلامرضا ملکی، مدیر کل غله و خدمات بازرگانی استان مرکزی هم در این رابطه تصریحاتی دارد. وی معتقد است: نباید جلوی خلاقیت نانوا و پخت نان گرفته شود، اما در عین حال باید استاندارد‌ها نیز حفظ شود؛ ما در استان مرکزی هزارو ۶۰۰ نانوایی داریم که اگر در هر نانوایی سه شاطر کار کنند ۵هزار نفر در نانوایی‌های این استان شاغلند؛ یعنی به‌تعداد ۵ هزار شاطر، ۵هزار سلیقه پخت نان داریم! زیرا روش تولید استاندارد نداریم و نوع تولید نان، سنتی است.
وی تصریح می‌کند: نان در سبد غذایی مردم نقش بسیار مهمی دارد و در اعتقادات قومی، دینی و سنتی، نان جایگاه خاصی دارد و ۵۰۰ نوع نان داریم که هر کدام فرهنگ خاصی پشت‌شان وجود دارد و آنقدر که نان در طول عمر افراد مؤثر است هیچ ماده غذایی دیگر تأثیر ندارد، زیرا میزان و سرانه مصرف نان در کشورمان بسیار بالاست. به دلیل استاندارد‌هایی که از بیگانگان کپی کردیم و به درستی بومی‌سازی نکرده‌ایم، وضعیت تولید نان در کشور به وضعیت نامطلوبی دچار شده‌است.
تجارت کثیف با نان خشک
ملکی معتقد است: استان مرکزی ۱۰۵ واحد پخت نان کامل دارد که آرد آن‌ها ۲ درصد سبوس‌گیری یعنی در واقع ۹۸ درصد استخراج شده است، بنابراین استان مرکزی بین استان‌های کشور، رتبه اول را در تولید نان کامل کسب کرده است، اما به طور کلی در بحث اقتصاد نانوایی‌ها به‌شدت دچار مشکل هستیم و نانوایان عمدتاً از نظر اقتصادی مشکل دارند.
وی می‌گوید: نان خشک الان کیلویی ۱۰ هزار تومان است، اما نان گرم کیلویی ۳ هزار تومان است! به همین دلیل با هزار افسوس باید گفت که به‌دلیل قیمت بسیار نازل نان «نان‌خشک‌کردن» الان به یک تجارت کثیف در کشور تبدیل شده‌است! این تجارت، ۵/۳ برابر سود برای این افراد سودجو دارد و به‌راحتی «نان خشک» را برای خوراک دامی به چند برابر قیمت به فروش می‌رسانند.
هدررفت ۱۵۰ هزار میلیارد تومان یارانه نان
ملکی می‌گوید: در زمان حاضر دولت «۱۵۰ هزار میلیارد تومان» یارانه بابت نان پرداخت می‌کند تا امنیت غذایی در حوزه نان مردم تأمین و در سطح جامعه رفاه ایجاد شود، اما متأسفانه این میزان هزینه‌کرد کلان دولت، حداقل اثربخشی را نیز ندارد، زیرا سلامت مردم از طریق نانی که فعلاً در سطح کشور در حال پخت و توزیع است، ارتقا نمی‌یابد در حالی که از طریق تولید آرد کامل حاوی سبوس و پخت نان کامل می‌توان از بسیاری از بیماری‌ها در کشورمان پیشگیری کرد و سطح سلامت عمومی جامعه را به صورت چشمگیری افزایش داد.
وی می‌گوید: در فرآیند خرید گندم، تا ۱۷ درصد ضایعات مجاز است، اما متأسفانه سوءاستفاده‌هایی از این ماجرا می‌شود؛ وقتی به کشاورز گفته می‌شود که هر چه تولید کند، خریداری می‌شود و گندم حاوی ضایعات نیز قیمتی با اختلاف بسیار کم نسبت به گندم‌های بهتر و باکیفیت‌تر دارد، این اتفاق می‌افتد این در حالی است که دولت یارانه به گندم می‌دهد.
عارف بهمنی، مدیر عامل کارخانه تولید آرد کامل در استان مرکزی هم نظرات جالبی دارد. وی تصریح می‌کند: در مقطعی در دوره آقای احمدی‌نژاد، سیلوسازی فلزی آغاز شد که بهانه برای ساخت سیلو‌های فلزی این بود که در بحث امنیت غذایی خوب است و در بحران‌ها، سریع ساخته می‌شود در حالی که سیلو‌های بتنی ضخامت ۳۰ سانتی‌متری دارند، اما ضخامت سیلو‌های فلزی ۴ میلی‌متر است؛ سرما و گرما باعث ضایعاتی شدن نان در سیلو‌های فلزی می‌شوند، چراکه در سیلوی فلزی دما زودتر تغییر می‌یابد؛ بنابراین سیلو‌های بتنی شرایط بسیار ایده آل‌تری برای نگهداری طولانی‌مدت گندم دارند و نیاز به افزودن مواد نگهدارنده به گندم در داخل سیلو‌ها ندارند.
وی می‌گوید: ما زمانی که سیلو را احداث کردیم دیدیم که برخی اقشار جامعه خواهان آرد کامل در کشور هستند و در کشور‌های مختلف مانند آلمان و ایتالیا دیدیم که نان کامل تولید می‌شود و به همین دلیل به تولید آرد کامل رو آوردیم.
درآمد کارخانه‌ها صرفاً با آرد، زیان‌ده است!
بهمنی تصریح می‌کند: پس از ساخت سیلوی بتنی در آشتیان، کارخانه تولید آرد را نیز راه‌اندازی کردم که آرد کامل تولید کنیم؛ ما در دولت گذشته این کار را شروع کردیم و کارخانه آرد کامل بنده متأسفانه صرفاً با ۵ تا ۶ درصد ظرفیت در حال کار بود!
وی می‌گوید: علت اینکه در زمان حاضر کارخانجات تولید آرد در کشورمان به تولید آرد کامل ورود نمی‌کنند این است که «صرفه اقتصادی» برای آن‌ها ندارد؛ الان برای اینکه بخواهیم آرد کامل تولید کنیم باید گندم خوب و باکیفیت داشته باشیم، زیرا در تولید آرد کامل نمی‌توان از افزودنی‌ها به آرد استفاده کرد و نیازمند «گندم کیفی» برای تولید آرد کامل هستیم که دسترسی به این گندم کیفی بسیار اهمیت دارد.
بهمنی معتقد است: کارخانه‌های تولید آرد در کشورمان که متأسفانه تقریباً همه آن‌ها مشغول سبوس‌گیری و تولید آرد سفید هستند، سبوس‌های گرفته‌شده از آرد کارخانه خود را کیلویی ۶ هزار تومان می‌فروشند! در حالی که آرد با قیمت پایین‌تری از آن‌ها خریداری می‌شود، اما اگر سبوس‌گیری انجام نشود، کارخانه آرد، درآمدش از طریق صرفاً تولید آرد ممکن است زیان‌ده هم باشد!
وی تأکید می‌کند: گندم ۶۶۵ هزارتومانی را آردش را صرفاً ۸۲۰ هزار تومان می‌خرند! بنابراین سود چندانی از آسیاب کردن گندم برای کارخانجات تولید آرد حاصل نمی‌شود و در واقع همه سود و درآمد کارخانجات آرد کشورمان از سبوس‌گیری حاصل می‌شود!
بهمنی می‌گوید: از سوی دیگر، کارخانجات آرد حق انتخاب نوع و کیفیت گندمی را که به آن‌ها تحویل می‌شود، ندارند و همان گندمی را که می‌آید، تبدیل به آرد می‌کنند؛ از سوی دیگر نیاز به به‌روزرسانی ماشین‌آلات وجود دارد و حاشیه سود فعلی در سبوس‌گیری بسیار زیادتر از تولید آرد کامل است.
