شهیدان آیتالله سیداسدالله مدنی، آیتالله سیدعبدالحسین دستغیب، آیتالله شیخ محمد صدوقی و آیتالله عطاءالله اشرفی اصفهانی، هر چهار نفر از شهدای محراب هستند که نقش بیبدیلی در دفاع مقدس ایفا کردهاند. گذشته از نقش تبیینی و روشنگری در خصوص جنگ، این شهیدان به مناسبتهای مختلف در جبهههای جنگ حضور مییافتند و باعث قوت قلب رزمندگان میشدند. اخیراً مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس به قلم مهدی بهرامی کتابی تحت عنوان شهدای محراب و دفاع مقدس منتشر کرده است که نگاهی به داشتههای آن میاندازیم.
فصل اول کتاب با آیتالله شهید اسدالله مدنی شروع میشود. نویسنده ابتدا شمهای از زندگینامه شهدای محراب را ابتدای هر فصل ارائه میدهد. معرفی شهدا مختصر و مفید به دوران مبارزات انقلابی آنها نیز میپردازد. سپس در بخش دوم دیدگاههای هر شهید در خصوص دفاع مقدس بیان میشود. در مورد شهید مدنی میخوانیم: «او بر این عقیده است که نباید جنگ ایران و عراق را جنگ دو ملت فرض کرد. بلکه جنگ اسلام و کفر است. این مسئله از طرق مختلفی قابل اثبات است. یک شخصیت ضددینی صدام و دیگری حمایتهای همهجانبه جبهه کفر از ارتش بعثی عراق.»
خارج از حوزه اندیشه و تبیین ارزشهای دفاع مقدس، در حوزه عمل نیز شهید مدنی فعالیتهای بسیاری جهت کمک به جبهه داشت. آیتالله مدنی در برگزاری جلسات مشورتی با سایر ائمه جمعه پیرامون جنگ ید طولایی داشت. یکی از محسنات جلسات این بود که موضع محکمی در خصوص اختلافات داخلی که توسط ملیگرایان و عوامل بنیصدر ایجاد شده بود صادر میشد. از طرف دیگر آیتالله مدنی شخصاً در جبههها حضور مییافت. نمونه بارزش در قضیه محاصره سوسنگرد بود. ایشان با اطلاع از شرایط بغرنج مدافعان سوسنگرد، وضعیت آنها را به حضرت امام گزارش میدهد و امام نیز فرمان معروف «سوسنگرد باید تا فردا آزاد شود» را صادر میکنند. همچنین از آیتالله مدنی نقل میشود که وقتی یوسف زارع از رزمندگان ارتشی یکی از هواپیماهای بعثی را سرنگون میکند، وی دست زارع را میبوسد و میگوید: «من به عنوان نماینده امام خمینی این دستان را میبوسم.»
فصل دوم کتاب به شهید دستغیب میپردازد. صرف نظر از بیان زندگینامه وی که، چون شهید مدنی و دیگر شهدای محراب در ابتدای فصل آورده میشود، نویسنده از وی که در صراحت کلام شهره بود، نقل قولهای جالبی میآورد. دستغیب میگوید: «اگر کسی بیتفاوت باشد و بگوید خب، آمدند که آمدند، بردند که بردند، کشتند که کشتند، چنین افرادی مشمول فرمایش مولا هستند که میفرمایند کسی که در برابر منکر، حرکتی نکند؛ جلو منکر را نگیرد و اگر نمیتواند لااقل به دلش خشمگین نباشد، او مرده زندگان است.»
یکی از کارهایی که شهید دستغیب در جهت حمایت از جبههها انجام میداد عیادت از مجروحان جنگ بود. وی به عنوان یک خطیب، از تریبون نماز جمعه هم سعی میکرد عموم مردم را به عیادت از مجروحان جنگ تشویق کند.
شهید آیتالله صدوقی نیز در حوزه اندیشه، ارزشهای جنگ همانند ایثار، شهادت و مقاومت را به خوبی تبیین میکرد. سخنرانی آیتالله صدوقی در خصوص مقام شهید یکی از بهیادماندنیترین سخنرانیهای ایشان پیرامون دفاع مقدس است: «به محض اینکه شهید در میدان جنگ روی زمین درمیغلتد در کنار دو حورالعین قرار میگیرد. این دو حورالعین چه میکنند؟ این دو غبارهایی که بر صورتش نشسته است، را پاک میکنند و اولین بشارتی که به وی میدهند میگویند مرحبا بک.»
آیتالله اشرفی اصفهانی از علمایی بود که با حضور و سکونت در یکی از استانهای مرزی و جنگزده، باعث قوت قلب مردم و رزمندگان بود. وی که نماینده امام در غرب و امام جمعه کرمانشاه بود، در شرایط جنگی در این استان حضور یافت و باعث شد کرمانشاه به عنوان یکی از استانهای مقاوم در برابر دشمن مطرح شود. در کتاب شهدای محراب و دفاع مقدس میخوانیم: آیتالله هاشمی رفسنجانی در مورد آیتالله اشرفی در مصاحبهای بیان میکند که کرمانشاه آن زمان به نوعی خط مقدم جبهه بود. گرچه نیروهای دشمن را عقب زده بودیم، ولی باز هم آنجا نقطه داغ جبهه بود. حضور آیتالله اشرفی اصفهانی در آن منطقه به دستور امام باعث شد مردمی که قصد مهاجرت داشتند، مهاجرت نکنند و این طور شد که کرمانشاه و غرب، با انفاس قدسی این شهید همیشه در خدمت دفاع مقدس و انقلاب بود.